Uyku, zihinsel ve fiziksel sağlığımızı her gün yenilememiz için önemli olan ve yaşamımızın üçte birini kapsayan aktif bir dönemdir. Uyku bozuklukları ise uykunun süresinde, kalitesinde, zamanlamasında problemlerle süregiden günlük işlevselliği etkileyen rahatsızlıklar bütünüdür.

Bilimsel çalışmalar, düzensiz uykunun, yaratıcılık, planlama, karar alma, hataları düzeltme ve yeniliklerle başa çıkma gibi bilişsel süreçlerde ve özel dikkat gerektiren durumlarda yetersizliğe neden olabileceğini göstermektedir. Uyku sürecinde yaşanan herhangi bir aksaklığın, bireylerin genel sağlık durumları ve gündelik yaşamları üzerinde doğrudan olumsuz etkilere yol açabileceği bir gerçektir.

 

 2013 yılında yayımlanan DSM 5’te “Uyku-Uyanıklık Bozuklukları” başlığı altında;

İnsomnia, hipersomnia, narkolepsi, solunumla ilişkili uyku bozuklukları, sirkadiyen ritim uyku uyanıklık bozuklukları, parasomnialar (NREM uykusundan uyanma bozuklukları-uyurgezerlik, uyku terörü-, karabasan, REM uykusu davranış bozukluğu), huzursuz bacaklar sendromu, madde/ilacın yol açtığı uyku bozukluğu, tanımlanmış diğer ve tanımlanmamış uyku bozuklukları bulunmaktadır.

Uyku bozukluklarından en yaygın olanları;

İnsomnia

İnsomnia, uykuyu başlatma ve / veya sürdürmede güçlük yaşama, uyku süresi, yoğunluğu ve niteliğinde bozulmalar ve uyku bozukluğuna bağlı olarak gün içi etkinlik düzeyinde azalma şeklinde tanımlanabilmektedir. İnsomnia, uykuya dalma güçlüğü, gece sık uyanma ve sabah erken uyanıp tekrar uyuyamama gibi yakınmalarla kendini göstermektedir. En az üç ay boyunca devam etmeli ve farklı bir sorun (ruhsal bozukluk, tıbbi durum, ilaç veya madde kullanımı) ile ilişki olmamalıdır.

 

Hipersomnia

Hipersomnia, aşırı uyku isteği olarak tanımlanmaktadır. Ana uyku evresi 7 saat ve fazla sürmesine rağmen, aynı gün içinde tekrar eden uyku evreleri oluşumu ya da birden uykuya dalma hâlidir. Kişiler gece yeteri kadar uyusalar bile gündüz gelen uyku atakları ile yeniden uyuma ihtiyacı hissetmektedirler. Hipersomnia hastalığında kişiler ne kadar uyusalar da dinlenememekten yakınmaktadırlar. Ayrıca tam uyanık olamamaktan yakınmaktadırlar.

 

Narkolepsi

Narkolepsi gündüz aşırı uykulu olma ve aşırı uykuya dalma halidir. Narkolepsisi olan bireyler, herhangi bir yerde ve herhangi bir anda, aniden uykuya dalabilirler. Bu durum kontrol edilebilir değildir. Birey günlük hayatını sürdürürken, çalışırken veya yanında bulunan başkaları ile konuşurken aniden birkaç dakika ila bir kaç saatlik bir uykuya dalabilir. Sonuç olarak kısa süre içerisinde yine uyku atağına maruz kalabilirler.

 

Parasomnia

Parasomnialar (uyku terörü), uyanıklık, kısmi uyanıklık ve uykuya geçiş sırasında ortaya çıkan, uyanıklık, REM ve non-REM uykusu arasındaki anormal geçişlerden kaynaklanan, anormal veya istenmeyen hareketler, davranışlar, duygular, rüyalar ile karakterize uyku bozukluklarıdır.

 

Uyku Apnesi

Uyku esnasında görülen solunum bozuklukları olarak tanımlanmaktadır. Solunumda duraklamalar görülür ve oksijen azalarak solunum yollarında bir tıkanıklık oluşur. Solunum durma sık sık yaşanmaktadır. Bu sebeple uyku, boğulma hissi ile birlikte sıklıkla bölünmektedir.

 

Uyku Bozuklukları Nedenleri;

• Psikolojik Faktörler (stres, kaygı, ruhsal hastalıklar...)

• Yaşam Tarzı (kafein/alkol kullanımı, ilaçlar, çalışma saatleri...)

• Çevresel Faktörler (ışık, ses, rahatsız yatak, sık uyanma zorunluluğu (emzirme, bakım sorumlulukları vb...)

• Bedensel hastalıklar (Ağrı bozuklukları, kramplar, reflü, solunum zorlukları, ateş...)

 

Uyku Bozuklukları Tedavisi

Tedavide öncelik uyku hijyeninin sağlanmasıdır. İlgili hekimler ve psikologlar ile birlikte medikal ve psikoterapötik yaklaşımların beraber uygulanması uygun bir seçenektir.

 

KAYNAK

Keskin, N., & Tamam, L. (2018). Uyku bozuklukları: Sınıflama ve tedavi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 27(2), 241-260.